Hoogzomer

Zomerse Zaligheden

Het is hoogseizoen voor de planten: zeer lange dagen met veel zonlicht, warmte, en water. Optimale omstandigheden waar de planten maximaal gebruik van maken. Het zonlicht levert de energie die de plantaardige fabriek volop in bedrijf houdt.
De juiste tijd om te investeren in de toekomst, de volgende generatie. Bloemen komen uit, en lokken de insecten met aantrekkelijke beloningen. Het lokken gebeurt met geur, patronen en kleur, de beloning bestaat uit nectar en stuifmeel. Om de loop erin te houden voor de bijen en andere insecten, produceert de bloem steeds kleine beetjes nectar. We hebben het hier over eerlijke handel, de bloem geeft nectar en stuifmeel, de bij verzorgt het transport van het stuifmeel. Voor beide een hele goede deal, symbiose heet dat.


Wil je hierover meer lezen? Hier mijn leestip: Niet zonder elkaar, bloemen en insecten’ van Louis Schoonhoven, dat de Jan Wolkers Prijs won, terecht vind ik.

Niet zonder elkaar boekentip Wies teepe Eten uit de natuur
Vlierbloesem

Dit voorjaar ben ik vooral buiten aan het wandelen geweest, met vele van jullie. In de duinen, bij Bloemendaal, Overveen, het Middenduin, op het Vogeleiland in het Amsterdamse Bos, in ‘s-Gravenland, in de Bovenkerker Polder.

En als er geen wandelingen, excursies of clinics waren, heb ik rimpelroosgelei, vlierbloesemsiroop en dennenolie gemaakt. Op een regenachtige dag als vandaag eindelijk weer tijd voor een nieuwsbrief aan jullie.

Vlierbloesem
Rimpelroos

Op de foto gemaakt op 8 juni  zie je de rimpelroos met zijn grote geurende roze bloemen. De bloemblaadjes zijn heerlijk, ze smaken naar … roos. Mooi en lekker op een salade of taart. Voor de taart kun  je ze bestrijken met eiwit en er poedersuiker op doen en drogen, dan blijven ze stevig en langer mooi.


De gelei is heerlijk. Wil je het ook maken? Hier vind je het recept van rimpelroosgelei.

Rimpelroosgelei

Duurzaam plukken

Als je planten gaat plukken, wil je dat duurzaam doen. Zodat je volgend jaar terug kunt komen, de plant er weinig last van heeft en de dieren die van deze plant afhankelijk zijn niet zonder voedsel komen. 

Je plukt 1% van wat er is.

Je plukt alleen datgene je ook werkelijk nodig hebt.

Als je bloemblaadjes plukt, laat je de rest van de bloem zitten.

En als je dan ook nog de blaadjes van de bijna uitgebloeide bloemen plukt, dan heeft de plant er het minste last van.

Als je duurzaam plukt, smaakt het ook beter! Zoals hier de bossoep tijdens een wildplukwandeling.

Bossoep

Prille lente

Over de kleine veldkers en mijn ontdekking van de armbloemige look

Maart was koud, en nu aan het eind is er veel zon en wordt het warmer. En … de dagen worden langer. Daardoor kunnen planten meer uren per dag profiteren van het zonlicht dat hen voedt. Eten hebben ze niet nodig (afgezien van een heel klein beetje mineralen), dat maken ze zelf uit licht.

Eerst glucose en dat kan weer worden omgezet in andere koolhydraten, eiwitten en vetten, waarmee ze nieuwe cellen, bladeren en bloemen maken.

Een echt mini-fabriekje.

Allemaal goede redenen voor planten om te ontwaken uit winterrust.

Sommige planten hebben ondergronds overwinterd als bollen, wortels en knollen.

Andere ontkiemen uit zaad en weer andere zijn alleen maar wat minder actief geweest..

Jonge kleine veldkers

Op de foto (gemaakt op 1e Paasdag) zie je de jonge kleine veldkers met zijn kleine witte bloempjes. De blaadjes zijn heerlijk, ze smaken naar tuinkers. Zalig op een beschuitje of avocado. Of zo los tijdens een wandeling.

Het broertje de pinksterbloem is ook goed te eten, net als zijn neefjes, herderstasje en waterkers. Maar ik vind de kleine veldkers de allerlekkerste 🙂

 

Kleine veldkers bloeit al in maart. Het is ook een praktische bloem: zijn er nog geen insecten voor bestuiving? Geen probleem, dan doet ie gewoon aan zelfbestuiving en komt er toch zaad.

 

Naast de kleine veldkers stonden er ook al bloeiende paardenbloemen, weegbreeveldzuring, hondsdraf, look zonder look en andere zaligheden om je maaltijd mee te verrijken.

 

Hondsdraf
Speenkruid

Speenkruid      
27 maart, Driemond

Waar zitten nou eigenlijk de speentjes van dit kruid? Deze knolletjes zitten onder de grond. Vroeger werd de plant ook wel katteklootjes genoemd. In de bladeren zit veel vitamine C, je kunt ze rauw eten.

Belangrijk om ze voor de bloei te eten, daarna zijn ze bitter en licht giftig.

 

Armbloemige look     
29 maart, Overveen

Ik ken deze plant nog maar heel kort: vorige week was de eerste ontmoeting in de VU Hortus. Het werd mij daar door Arend Wakker (van Open Oog Producties) aangewezen als naar ui smakende plant waarvan je blad en bloem kunt eten! Net als de andere loken, zoals daslook, kraailook, bieslook. Maar eergisteren zag ik het ineens massaal bij Overveen staan! Altijd overheen gekeken terwijl ik daar al jaren kom.

Zo zie je maar dat je door planten te kennen, je ze ineens ook gaat zien!

 

Armbloemig look

Lente is nakend

Judasoor

Waar en wanneer denken jullie dat ik deze fantastische judasoren heb gezien? Dat was dit jaar op 16 februari, ’s morgens bij -3 C, in het … Flevopark. Ik was getipt door de zeer oplettende Mariët Bakker.

Japanners in ons land maken vaak jacht op deze lekkernij met de smaak van cantharellen en een stevige structuur; de meeste Nederlanders kennen hem nog niet zo goed. Dat is erg fijn want daardoor blijft er wat te plukken over voor de echte liefhebber van deze delicatesse. Hij groeit meestal op het dode hout van vlier.

Hoe komt Judasoor aan zijn vreemde naam?

In de Middeleeuwen begrepen mensen niets van paddenstoelen omdat ze plotseling en massaal verschenen op onverwachte plekken. Ze bedachten hier verklaringen voor waarbij vaak heksen en tovenaars in het spel waren of religie. In één nacht tijd groeiden er aan de vlier echte mensenoren.

De volgende uitleg werd hiervoor bedacht: toen Judas Jezus had verraden, had hij achteraf spijt. Zo’n spijt dat hij hiermee niet kon leven dus pleegde hij zelfmoord door zich op te hangen aan een vlierstruik. Dat was nog niet genoeg boetedoening daarom groeiden zijn oren ’s nachts uit het hout van de vlier om eeuwig te moeten luisteren hoe de wind door de bladeren fluistert .. verrader… verrader..

Dat de vlier totaal ongeschikt is om je aan op te hangen (te laag en te zwak hout) en bovendien in het heilig land helemaal niet voorkomt, doet er hier niet toe.

Daslook

Daslook heet in Duitsland berenlook! Daar komen namelijk nog beren voor, bij ons niet meer, wel dassen. Na hun winterslaap die wel 6 maanden kan duren moet hun spijsverteringskanaal weer op gang komen. Dit gaat het best en het plezierigst door een paar kroppen daslook op te peuzelen, dat activeert! Het smaakt zoals alle loken naar ui, maar is tegelijk zacht.
Heerlijk voor op de boterham en door een salade of omelet. Of zo rauw uit het vuistje.

Daslook is in Nederland nog steeds een beschermde soort, je mag het dus niet plukken zonder een flinke boete te riskeren. Als je zelf een eigen tuin hebt, dan mag je het daar planten en wel plukken. En dat is beslist de moeite waard!

NB Inmiddels is sinds 1 januari 2017 de daslook in Nederland niet meer wettelijk beschermd. Wildplukken voor eigen gebruik is dus toegestaan.

Wonderlijke Winter

Bloeiende Hazelaar


Rond Kerst waren de hazelaars alweer in bloei! Is dit niet zorgelijk, als het straks gaat vriezen?

Al tientallen miljoenen jaren grijpen de planten hun kans. Als het mooi weer is, is er zelfs in de winter een klein kansje op voortplanting en loont het de moeite te bloeien. Wie niet waagt, wie niet wint. Er zijn insecten die zorgen voor bestuiving en mogelijk leidt het tot zaad.

 Als het dan toch nog heel koud zou worden, dan betaalt deze investering zich weliswaar niet uit, maar so what? Het is absoluut niet levensbedreigend voor de plant. Op z’n allerergst krijgt die een jaartje minder zaad. Dus maak je geen zorgen maar geniet van al het jonge spul en de belofte die ze meebrengen.

Japanse Kwee


In december jogde ik in het Oosterpark en zag deze prachtige felroze bloemen van de Japanse kwee. Straks in augustus zijn deze bloemen weer getransformeerd tot heerlijke kweeperen!

En ook de sleedoornbloesem zijn in september weer uitgegroeid tot kleine maar heel smaakvolle pruimen.

 

Sleedoornbloesem

Wat is het een feest om midden in de winter al deze dappere planten in actie te zien. Ze groeien, bloeien, vormen jonge bladeren en reageren in alle opzichten op hun omstandigheden. 

Dat zachte milde weer is een buitenkansje! Niet alleen voor hen maar ook voor ons, want wat waren die jonge blaadjes van het lepelblad lekkerrrr. 

 

 

Lepeblad

Lepelblad          
1 januari, Texel

Vroeger werden zeelui met scheurbuik van het schip gezet uit angst voor besmetting. Aan wal aten ze noodgedwongen het vitamine-C-rijke lepelblad. Als de kapitein de botjes kwam verzamelen om aan de weduwe te geven, bleken de zieke zeelieden springlevend en helemaal genezen. Op Texel willen ze lepelblad gaan kweken als zilte groente.

 



Klein hoefblad 
1 januari, Texel

Ik heb het nog nooit zo vroeg in bloei gezien! De bladeren en bloemen kun je gebruiken om thee van te zetten, of in de salade of soep te doen.

Ik word al vrolijk als ik deze mini stralende zonnetjes zie.

 

 



Kleinhoefblad
Engelwortel

Engelwortel      
7 januari, Nieuwe Meer

De late bladeren helpen de plant om nog voedsel te maken met behulp van zonlicht. Straks zijn de jonge scheuten heerlijk in soep.

Heerlijk goed herkenbaar omdat het blad drievoudig geveerd is.

 

Madeliefje        
7 januari, Nieuwe Meer

Bloeit het hele jaar door, zodra het maar even lekker weer is. Wat je hier ziet zijn rozetten van jonge glanzende blaadjes die qua smaak wat op veldsla lijken. De bloemen kun je gebruiken als eetbare versiering op ogenschijnlijk saaie soepen en om thee van te zetten.

 




Madeliefje

Oogst winterklaar maken!

Hondsdraf


Terwijl ik dit schrijf, hangen er slierten hondsdraf en takken munt aan een wasrekje te drogen.


Hondsdraf is eigenlijk grond-draf want dit aromatische kruid loopt als het ware snel groeiend over de grond.

Straks kan ik dat de hele winter door gebruiken voor thee of als kruid door een gerecht.

Twee planten die mij dit najaar zeer aangenaam verrast hebben door hun langdurige bloei zijn:

Rimpelroos, terwijl eind oktober de bottels allang rijp zijn, bloeit deze roos – lekkerste van alle rozen – nog altijd. De bloemblaadjes zijn rauw lekker in én mooi op een salade. Als rozenblaadjesgelei zijn ze heerlijk bij oude kaas of paté. 

Rimpelroos
Zandkool

Zandkool, ook de afgelopen week is op zandige bodem in de duinen en rond Amsterdam nog volop bloeiende zandkool. De naar rucola smakende bladeren zijn lekker maar het citroengele bloempje is extra goed want ook nog eens zoet. Mooi en smakelijk op de sla of in soep.

 

Terugblik

Afgelopen najaar was er weer de jaarlijkse Cursus Eten uit de Natuur, bestaande uit drie zondagochtend- excursies en een avond met proeverij waarop we elkaars gerechten eten.

 

Proeverij

Van brandnetelmuffins en tijmcakejes tot pastinakensoep, look-zonder-look gevulde eitjes, weegbreeomeletten, hartige notenkoeken, salades, taarten, allerlei likeuren, limonades om maar een kleine greep te doen.

Maar de kleurige terrine (mid-onder op de foto), uit vijf verschillende lagen elk met eigen kleur en smaak van Naomi, David en Lucas was toch wel de allermooiste.

Herfst is de tijd van oogsten


Terwijl ik dit schrijf, ligt er een zak lijsterbessen en een zakje sleedoorn in mijn vorstkamertje (de vriezer); door de vorst worden de wrange en bittere stoffen omgezet in zoet, dat werkt als antivries. Straks kan ik daar weer lekkere gelei van maken.

Lijsterbes
Sleedoorn

In de oven staat een schaal membrillo-in-wording, de kweeperen eerst lang gekookt, en nu moeten ze met wat suiker indikken. Daarmee worden ze houdbaar en hoop ik ze het komende seizoen te kunnen presenteren op de proeverij waarmee ik de meeste excursies afsluit.

Verder staat er een pot walnotenblad op alcohol 40% (Franse Alcool pour les fruits) en boerenwormkruid, beide voor likeur.

 

Twee planten die dit jaar zeer gestegen zijn in mijn lijstje favorieten.

Smalle Weegbree

Smalle weegbree, in plaats van een voor een alle nerven eruit te peuren, kun je ook de bladeren overdwars in smalle reepjes snijden, dan heb je korte nerven die minder taai zijn dan ze lijken. De smaak is heel aangenaam notig. Het fijne is dat je bijna het hele jaar door wel jonge bladeren in het midden van een rozet kunt vinden. 

Perzikkruid, op een wandeling in Den Treek waren er veel minder eetbare planten te vinden dan we hadden gehoopt. Voor de omelet zochten we nog een smaakvolle plant, en eigenlijk was perzikkruid de enige die er in voldoende mate stond om te kunnen oogsten.

En wat bleek: hij is heerlijk! Fris, smaakvol en licht zurig. Het fijne aan perzikkruid is dat je hem zo goed kunt herkennen, met de donkere vlek midden op het blad.

Terugblik

Afgelopen voorjaar en zomer zijn er weer een aantal mooie excursies geweest, met verrassende en lekkere vondsten.

Excursie
Duindoorn

Rivierduindoorn en heerlijke bloemen en bottels van de rimpelroos in de polder van Zeewolde; de onvolprezen zandkool in de Kennemerduinen, pastinaak langs de Amstel, gele kornoelje in het Oosterpark, lijsterbes langs de Oeverlanden en lievevrouwenbedstro…..

….en madelief in het gras.

Madelief
Daslook

En daslook, hertshoornweegbree en hondsdraf in mijn eigen tuintje aan de Amstel