
Lieve Groen- en natuurvrienden,
De dikke jonge scheuten van de Japanse duizendknoop hebben een onweerstaanbare aantrekkingskracht op mij. De plant is heel lekker en erg gezond en ruim aanwezig. Het plekje aan de Ooster Ringdijk staat er vol mee. Ik kom er graag plukken. Maar is het ook veilig daar te plukken?
Om er achter te komen of je Japanse duizendknoop ergens veilig kan plukken, is het verstandig om te kijken naar:
- Wordt er misschien gif gebruikt?
- Is de grond verontreinigd?
- Wordt de plant bestreden en zo ja hoe?
Deze vragen hielden mij zo bezig dat ik erin ben gedoken. Ik heb contact gezocht met het Netwerk Invasieve Exoten en ik ben naar het Japanse Duizendknoop Festival gegaan waar mijn beeld van de Japanse duizendknoop veranderd is. Lees hieronder over mijn zoektocht en de antwoorden en tips die ik kreeg.
Vragen die leven: wordt er gif gebruikt bij het bestrijden van ongewenste planten als Japanse duizendknoop?
Vaak krijg ik een vraag over gebruik van gif bij de bestrijding van invasieve soorten, zoals de Japanse duizendknoop. Voor duurzaam wildplukken, is het juist heel goed om te kiezen voor deze snelgroeiende planten die in grote hoeveelheden voorkomen.
Ik vroeg Chris van Dijk van WUR (Wageningen University & Research), Kennisnetwerk Invasieve Exoten hoe hij hierover denkt en welke planten in Nederland tot de invasieve flora gerekend worden. Dit is zijn antwoord: hartelijk dank daarvoor!

“Op niet-landbouw terreinen worden vrijwel geen bestrijdingsmiddelen gebruikt omdat daar een gebruiksverbod van bestrijdingsmiddelen geldt. Voor duizendknoop geldt nog een uitzondering maar ik heb niet de indruk dat gemeenten, provincies en natuurterreineigenaren daar gebruik van maken. Als het al wordt toegepast is dat meestal op het meest optimale moment, namelijk september, dan is de duizendknoop al niet meer eetbaar. Dit is het beeld wat ik erbij heb, ik kan natuurlijk niet garanderen dat dat nergens zou gebeuren.
De officiële invasieve exoten lijst is de zogenaamde Unie-lijst met soorten die ergens in Europa voorkomen en schade veroorzaken of dit in de toekomst waarschijnlijk gaan doen. Het bezitten, verhandelen, kweken, transporteren en importeren van deze soorten is in de hele EU verboden. Plukken (bezitten) en meenemen (transporteren) is niet toegestaan, bedoeld om verdere verspreiding te voorkomen.
Japanse duizendknoop staat overigens niet op die lijst, maar ook daarbij geldt dat voorzichtigheid is geboden want kleine stukjes stengel kunnen als ze ergens anders op de grond komen weer uitlopen tot nieuwe planten. In algemeenheid geldt dat je met deze soorten voorzichtig moet zijn, het zijn niet voor niets invasieve soorten.”
Japanse Duizendknoop Symposium
Op 14 april jl. vond bij Mediamatic het Japanse Duizendknoop Symposium plaats, heel leerzaam, leuk en inspirerend. Niet alleen voor mij maar voor elke natuurvriend. Zie de tergublik en presentaties.
De volgende verhalen spraken mij in het bijzonder aan omdat ze vernieuwend zijn en aansluiten bij mijn ideeën over mens en natuur.
Sus Willems van Duizend knopen ontward adviseert gemeentes, particulieren en bedrijven in het omgaan met ongewenste Japanse duizendknoop. Zijn boodschap is vooral rustig te blijven en advies in te winnen over het beste plan van aanpak. Zijn ervaring is dat Japanse duizendknoop het best ecologisch bestreden kan worden. In je tuin kun je er bijvoorbeeld snelgroeiende planten naast zetten, zoals hop, riet, bosrank of wilde wingerd. Dit gecombineerd met snoeien. Ook schaduw belemmert duizendknoop in zijn groei. Of je zet er een kippenren op, dan nemen de kippen het snoeien graag van je over. Varkens lusten hem ook! De plant niet uitgraven of verstoren, alleen snoeien. Verstoren leidt vaak tot averechts effect, dat zet de plant juist aan tot het vormen van lange ondergrondse uitlopers.
Japanse duizendknoop zal ‘inburgeren’, de schade wordt vaak sterk overdreven. Schimmels, roesten, insecten en andere pathogenen (ziekteverwekkers) hebben de plant al ontdekt. Deze co-evolueren met de invasieve soorten, net zoals bij de Amerikaanse vogelkers.
Anke Wijnja van The Nature Connection, wildplukker, buschcrafter en verbonden aan de Ceuvel (waar ik 2 jaar geleden in mijn nieuwsbrief over schreef Gif in de tuin van broedplaats de Ceuvel) vertelde over haar werk en gaf onder meer tips voor oogsten van Japanse duizendknoop en een aantal heerlijke recepten met de plant.
Norbert Peeters (universiteit van Leiden) gaf een beeld van de geschiedenis van hoe de Japanse duizendknoop geliefd en gehaat werd. Von Siebold haalde de plant in 1863 naar Nederland. Hij stichtte een tuin in Leiden waar hij Japanse zaden opkweekte. Een van de allermooiste was de Japanse duizendknoop, hij propageeert ‘m als ‘zeer aantrekkelijk’. Peeters doet een PHD naar invasieve exoten, maar, zo vraagt hij zijn publiek, “Zijn wij zelf niet nog meer een invasieve exoot?”
Jaike Bijleveld van Gemeente Amsterdam vertelt hoe de Gemeente omgaat met Japanse duizendknoop. In januari 2020 waren er 48 locaties, drie jaar later 1200. Alles is goed in kaart gebracht:
De Gemeente Amsterdam heeft een uitgebreide kaart van de bodemkwaliteit in de stad waarop de mate van verontreiniging zichtbaar is. De moeite waard om even te kijken! Lichtblauw is zone 1, de schoonst mogelijke grond, en daar kun je prima van eten. Wel komen daar ook hondjes langs en is er verkeer in de buurt, dus wassen met een oplossing van natriumbicarbonaat is aan te bevelen. Zone 2 en 3 zijn schoon genoeg voor wildpluk. Mijn buurt en de hele 19e-eeuwse stad blijkt zone 6 te zijn, flink vervuild dus. In de Pijp, de Jordaan en langs de Amstel waren veel werkplaatsen, zoals leerlooierijen, scheepsbouw en later garages.
Bestrijding Japanse duizendknoop en vindplaatsen. De Gemeente Amsterdam heeft een andere heel inzichtelijke kaart van de bestrijding en het voorkomen van de Japanse duizendknoop in de stad. Als je klikt op de link zie je dat der 3 categorieën zijn: de plant is gemeld, de plant is geschouwd, de plant wordt actief bestreden. De actieve bestrijding gebeurt niet met gif, maar via afdekken, afgraven, bevriezen of verhitten. De Gemeente gebruikt dus geen glyfosaat; Prorail doet dat wel! Dus pluk nooit bij spoorbanen.
Met vernieuwd enthousiasme heb ik dit voorjaar volop geëxperimenteerd met Japanse duizendknoop.
Bij het plukken, vervoer en verwerking van de oogst hield ik me natuurlijk strikt aan de voorschriften; bij oogsten en vervoer naar huis geen snippertje laten vallen en alle afval bij het restafval doen wat immers verbrand wordt.
Onderaan heb ik voor jullie een recept voor een zoet toetje, een zoetzure chutney en een hartige pannenkoek. Allemaal lekker, mooi en gezond.
Gezond want de stof resveratrol beschermt de plant tegen schimmels, virussen, bacteriën, insecten, uv-straling en beschadiging. Bij de mens werkt resveratrol onder meer ontstekingsremmend, antiviraal, antibacterieel, beschermt het zenuwweefsel en werkt als anti-oxidant. Resveratrol wordt ook genoemd in verband met kanker, maar daarbij kan het de werking van geneesmiddelen negatief beïnvloeden.
Kraailook
Kraailook herkennen
Dit voorjaar heb ik steeds beter die lekkere kraailook langs de kant van de weg leren herkennen.
Van december tot juni zie je hem vaak op dijken, in bermen en weilanden staan. Te herkennen aan de blauwige kleur en de dunne opgerolde priemvormige bladeren. Lijkt op bieslook. Zowel qua smaak als bouw. Er is één verschil: kraailook heeft een geultje aan de bovenkant van het blad, dat wil zeggen de bladkant die naar het midden gericht is. Zie foto hieronder. Lekkerder en voller van smaak dan bieslook. Op dezelfde manier te gebruiken.