Begin oktober was ik in het Amsterdamse Bos een rondleiding aan het voorbereiden toen ik daar tot mijn aangename verrassing tussen de stoeptegels harig knopkruid zag staan, een van mijn favorieten. Een heerlijke plant plant die qua smaak aan artisjok doet denken.
Deze pioniersplant vind je veel in stad. Het is een eenjarige soort die houdt van voedselrijke, zandige grond. Je vindt hem op akkers, in moestuinen, en op lege stukjes grond -de zogenoemde ruderale terreinen- in de stad. Zulke lege stukken zijn dé plek waar je pioniersplanten vindt, zij koloniseren deze gebieden als eerste.
Pal ernaast stond de mooie maar giftige zwarte nachtschade, zoals de naam al doet vermoeden. Ook al zo’n pioniersplant die van zeer voedselrijke grond houdt. Niet gek dus dat je deze twee vaak samen aantreft. Zwarte nachtschade is ook eenjarig, dat wil zeggen dat hij binnen een jaar zijn hele groeicyclus voltooit: kiemen uit zaad in het voorjaar, groeien, bloeien, zaad vormen en in de herfst weer afsterven. Het zaad overwintert en kan het volgend voorjaar weer kiemen op dezelfde plek of op een nieuwe lege plek.
Een week later zag ik in Berlijn in een straat langs een voormalig fabrieksterrein dit tweetal ook weer naast elkaar staan, twee mooie exemplaren, zie foto. Deze kans om jullie de verschillen te leren, grijp ik nu aan.
Op het eerste gezicht lijken de twee planten wel wat op elkaar, beide hebben witte bloempjes met een geel hartje, en de bladeren hebben ongeveer de zelfde vorm en grootte. Als je het harig knopkruid veilig wilt kunnen plukken om op te eten, moet je je dus concentreren op de verschillen tussen beide planten.
Zoek de verschillen tussen harig knopkruid en zwarte nachtschade in de foto’s hieronder.
Let op kleur, vorm, positie en aantal van de verschillende onderdelen, zoals bloem, blad, knop.
Als je kijkt naar beide planten, dan zie je vooral verschillen in in de kleur van de bladeren en de bouw van de bloem. De bladeren van de nachtschade zijn meer blauwig, van knopkruid echt groen. Het hartje van de bloemen van de nachtschade is kleiner en puntiger, de witte kroonblaadjes zijn groter en lopen uit in een punt in plaats van drie tanden zoals bij het knopkruid.
Knopkruid: de bloemen zijn klein, ongeveer een halve centimeter in doorsnede. Het zijn samengestelde bloemen, met een rand van 5 witte lintbloemen die drietandig zijn (die 3 tanden zitten aan het uiteinde). en in het midden een stuk of 40 gele buisbloempjes. Soms zijn er minder lintbloemen, soms meer, tussen de 4 en 7. Het tweede deel van de wetenschappelijke naam, quadriradiata, betekent ‘met vier straalbloemen’. Maar het zijn er meestal meer.
De lintbloemen raken elkaar niet, er zit veel ruimte tussen. Zoals de eerste babytandjes, zoals een cursist dit laatst heel treffend benoemde. De bladrand is getand. Zie ook het filmpje over harig knopkruid op de site van De Flora van Nederland.
Nachtschade: de bloemen zijn iets groter, ruim een centimeter in doorsnede. Het zijn enkelvoudige bloemen, met 5 witte kelkblaadjes die spits toelopen die elkaar aan de voet overlappen. In het midden is een geel uitsteeksel, dit zijn de grote helmhokken. De bloemen knikken een beetje, alsof ze naar beneden kijken. Na de bloei verschijnt een ronde glanzende bes, aanvankelijk groen maar later zwart. Dit is het meest giftige deel van de plant. Zie ook het filmpje over zwarte nachtschade op de site van De Flora van Nederland.
Vragen die leven: de vlier - soms struik, soms boom
In mijn vorige blog vroeg ik of iemand in Nederland wel eens zo’n grote vlierboom met onvertakte stam had gezien. Oostelijk van Nederland vind je die wel, zoals het exemplaar dat ik in Berlijn fotografeerde.
En ja! Lisa schreef me ‘Eind mei was ik op bezoek bij een zelfoogst tuin in Wageningen, de Nieuwe Ronde, en daar trof ik deze prachtige vlier bomen aan!’ Wat een prachtige foto, dank je wel Lisa!
Recept
Door de zachte temperatuur en de regen na de droge zomer, zijn er nu veel eetbare planten te vinden. Naast brandnetel, berenklauw, melganzevoet, zag ik in de bermen langs de Rooseveltlaan eergisteren massaal harig knopkruid staan. De straat is daar opgebroken geweest en harig knopkruid bezette de lege berm.
Harig knopkruid
Al eerder gaf ik jullie het recept van harig-knopkruidomelet. Op de onvolprezen Wildplukwiki van Roel van Kollum vond ik dit recept van Zuid-Amerikaanse soep van knopkruid. Heel toepasselijk, want de plant is immers -midden 19e eeuw, dus 170 jaar geleden- uit Midden-Amerika naar ons land gekomen. Nu hier een recept van lasagne met harig knopkruid.
